Britaniya Ali Məhkəməsi sentyabrın 17-sində parlamentin işinə fasilə verilməsiylə bağlı Baş nazir Boris Consonun proroqasiya təşəbbüsünü araşdırmağa başlayıb.

Consonun əleyhdarları iddia edirlər ki, o, fasilənin “Brexit” konfliktiylə əlaqəli olmadığını deməklə Kraliçaya dezinformasiya verib.

Britaniya Baş nazirinin dürüstlüyünün və Kraliçayla münasibətlərinin məhkəmə predmetinə çevrilməsi ölkədəki siyasi böhranın dərinliyini göstərən unikal hadisədir.

Məhkəmənin qərarı Boris Consonun xeyrinə olmasa, bu həm onun karyerası, həm də “Brexit”lə bağlı proseslərin inkişafı üçün proqnozlaşdırılmayan nəticələrə gətirib çıxara bilər.

Ali Məhkəmənin 11 nəfərdən ibarət kollegiyasının araşdırmağa başladığı bu işlə bağlı qısa izah-xatırlatma.

Söhbət nədən gedir?

Avqustun sonunda Baş nazir Boris Conson sentyabrın ikinci həftəsindən oktyabrın 14-ünə qədər parlamentin işinə fasilə vermək xahişiylə Kraliçaya müraciət edib.

Proroqasiya qərarı formal olaraq Kraliçaya məxsusdur, amma məhz formal olaraq: Britaniyada monarx Baş nazirin tövsiyələrini avtomatik olaraq yerinə yetirir.

Proroqasiya – hökumətin yeni qanunvericilik proqramı hazırlaması prosedurudur. Conson bəyan edib ki, onun fasiləylə bağlı motivi də məhz bu olub: yeni Baş nazir təyin olunduğu və kabinetin yeni tərkibini formalaşdırdığı üçün daxili siyasətdəki fəaliyyət planıyla bağlı çıxış etmək.

Ancaq Consonun həm parlamentdəki, həm də kənardakı opponentləri bəyan ediblər ki, Baş nazir düz demir, əslində proroqasiya onun 31 oktyabrda Avropa İttifaqından sərt çıxış planına parlamentin mane olmasını əngəlləmək cəhdidir.

Ötən həftə Consonun əleyhdarlarının bu iddiaları ilə bağlı iki məhkəmə qərarı verilib. Şotlandiyanın Apelyasiya Məhkəməsi hesab edib ki, Consonun motivi qanunsuzdur. London Yüksək Məhkəməsi isə bəyan edib ki, bu, hüquqi yox, siyasi məsələdir və ona görə də məhkəmədə baxıla bilməz.

Hər iki qərardan şikayət verilib, Ali Məhkəmə isə bu iki apelyasiya ərizəsini bir yerdə araşdırır.

Qərar nə vaxt veriləcək?

Araşdırma sentyabrın 17-də başlayıb və üç gün davam etməsi planlaşdırılıb.

Bundan sonra hakimlər kollegiyası qərarını nə vaxt açıqlayacağını elan edəcək.

İş çox təcili olduğu üçün (Proroqasiya artıq başlayıb) bunun tezliklə baş verəcəyi güman edilir.

Nəticə nə olacaq?

Məhkəmə proroqasiyasını qanuni hesab etsə, ötən çərşənbə axşamı başlamış fasilə davam edəcək və parlament bir də oktyabrın 14-ündə toplanacaq – ilk növbədə “Kraliçanın çıxışı”nı dinləmək, sonra da II Yelizavetanın açıqladığı yeni hökumət proqramını müzakirə etmək üçün.

Proroqasiya qanunsuz elan edilsə, ehtimal olunur ki, İcmalar Palatası və Lordlar Palatası məcburi məzuniyyətdən geri çağırılacaqlar. Müxalifət partiyalarının deputatları artıq bəyan ediblər ki, məhkəmənin onlar üçün müsbət cavabından sonra parlament təcili şəkildə toplanıb “Brexit” problemini müzakirə etməlidir.

Hərçənd məhz nəyin müzakirə ediləcəyi indi o qədər də aydın deyil: Consonun tətil və proroqasiya müddətləri arasında parlamentə tanıdığı yeganə iş həftəsi fürsətində İcmalar və Lordlar palataları nəzərdə tutduqları əsas işi reallaşdıra biliblər: ölkəni Aİ-dən müqaviləsiz çıxarmağı Baş nazirə qadağan edən qanun qəbul ediblər.

Baş verənlər Consona necə təsir edəcək?

Bu, presedenti olmayan situasiyadır, ona görə də ancaq təxmin etmək olar.

Məhkəmə prorqasiyanı qanunsuz hesab etsə, bu, əlbəttə ki, Conson üçün böyük siyasi zərbə olacaq.

“Consonu istefaya göndərmək üçün ona böyük təzyiqlər olacaq” – BBC-nin daxili siyasət məsələləri üzrə müxbiri Dominik Kaskiani belə deyir.

Keçmiş baş prokuror, Mühafizəkarlar partiyasının deputatı və Consonun opponenti Dominik Qrieve daha əvvəl bildirmişdi ki, məhkəmə proroqasiya motiviylə bağlı Baş nazirin Kraliçanı aldatması iddiasını doğru saysa, Consonun Baş nazir postunda qalması “ağlasığmaz” olacaq.

Britaniya Ali Məhkəməsi necə bir qurumdur?

Birləşmiş Krallığın Ali Məhkəməsi digər ölkələrdə daha çox Konstitusiya Məhkəməsi adlandırılan xüsusi məhkəmə instansiyasıdır.

Bu orqan qanunların tövsifi və qəbuluyla bağlı işlərə baxır.

Ali Məhkəmə qanunları ləğv edə və ya onlara düzəliş edə bilməz, amma parlamentə müvafiq tövsiyələr verə bilər və verir.

Birləşmiş Krallığın Ali Məhkəməsi cəmi 10 il əvvəl yaradılıb. Buna qədər belə məsələləri Lordlar Palatasının və Gizli Şuranın xüsusi məhkəmə kollegiyaları araşdırıb. (BBC azeri)