“Valyutaya ehtiyacı olmayanlar da valyuta alır” – Ekspertlər manatın taleyindən danışdılar

Bu yaxınlarda Mərkəzi Bankının (MB) sədri Elman Rüstəmov bəyan elədi ki, Azərbaycan manatının ucuzlaşmasından ötrü heç bir fundamental səbəb görmür.

Elman Rüstəmovun sözlərinə görə, artıq bir ildir manatın ABŞ dollarına nisbətdə məzənnəsi sabit qalır: “Manatın məzənnəsinin dəyişməsi ilə bağlı gözləntilər həm əhali, həm də real sektorun iştirakçıları arasında azalıb”, – o bildirib. Ancaq kütləvi informasiya vasitələrində (KİV) son günlər banklara xarici valyuta almaqdan ötrü müraciətlərin artması ilə bağlı məlumatlar yayılmaqdadır.

İqtisadçı Rövşən Ağayev vurğulayıb ki, 2015-2017-ci illərdə Azərbaycanda milli valyutanın məzənnəsinin sabitliyi iqtisadi inkişafın deyil, tam iqtisadi durğunluğun nəticəsi idi: “Hərəkət yoxdursa, inkişaf da yoxdur. Biznes və dövlət sektoru tələbatları dondurub saxlamışdı. Hazırkı vəziyyətə gəldikdə isə artan neft gəlirləri hesabına iqtisadi aktivlik hansı tempdə bərpa olunursa, valyuta bazarının dinamikliyi də həmin templə bərpa olunacaq. Təbii ki, investisiya xərclərinin müəyyən hissəsi əhalinin qazancları kimi həm də ev təsərrüfatları vasitəsilə valyuta bazarına gedəcək”.

Rövşən Ağayev dedi ki, valyuta bazarında yaranmış təlaşlı durum cari ilin ilk rübündə əvvəlki ilin eyni dövrünə nisbətən Neft Fondu vasitəsilə xarici valyuta satışının artımından irəli gəlir: “ Fond bu ilin yanvar–mart ayında 1.3 milyard dollar satıbsa, 2017-ci ilin ilk 3 ayında təxminən 790 milyon dollar satmışdı. Yəni söhbət 65 faizə yaxın artımdan gedir. Amma, bu artım valyuta bazarında yaşanan təlaşlı vəziyyətlərdə olduğu kimi hökumətin bazardakı spekulyativ tələbə qarşı etdiyi təklif, yaxud Mərkəzi Bankın satış yönümlü müdaxiləsi deyil. Hətta spekulyativ tələb artsa belə, 2018-ci ilin ilk rübündə təkcə ticarət balansı çərçivəsində ölkəyə xarici valyuta axınlarının 30 faiz artması narahatlığı aradan qaldırır. Yəni tədiyə balansı çərçivəsində ölkəyə valyuta axınlarının həcmi ölkədən çıxan valyuta həcmlərini üstələdiyindən məzənnə üçün risk xeyli aşağıdır”.

İqtisadçı-alim Nazim Bəydəmirli isə bildirib ki, Azərbaycanda manatın kursun neftin qiymətindən asılı olub: “ Çünki neft məhsullarının ixracda payı 90 faiz civarındadır. Neftin qiyməti də 70 dollar səviyyəsində olduğundan manatın durumu dəyişmir. Tədiyyə balansı da müsbət olduğundan manatın ucuzlaşması iqtisadi nəzəriyyə baxımından mümkün deyil. Ancaq Azərbaycan kimi ölkələrdə həmişə spekulyativ amillər və şayiələr fonunda valyuta bazarında ajiotaj yaranıb. Valyutaya ehtiyacı olmayanlar da valyuta alır. Bu, Azərbaycan manatına olan inamızlıqdan irəli gəlir və nəticədə bu cür ajiotajlar 30-35 faiz valyutanı bahalaşdırmağa qadırdir. Ona görə də iqtisadi proqnozlarla bağlı danışan ekspertlərin və məmurların daha diqqətli olmalarını tövsiyə edirəm. Bundan əlavə, Azərbaycan əmanətçiləri, valyuta ilə vəsait toplayanlar 2015-ci ildə Mərkəzi Bankın sədrinin açıqlamasından sonra devalvasiya qərarı verməsini unutmayıblar. Elə həmin mənzərə insanlarda yerli bank sisteminə və hökumətin bu istiqmaətdəki fəaliyyətinə inamsızlıq yaradıb. İqtisadiyyatda isə əsas olan inam və etimaddır. Bu, bir daha onu göstəriir ki, dolların kursu çox vaxt iqtisadi proseslərdən yox, Mərkəzi Bankın və hökumətin inzibati resurslarından asılıdır. Ona görə dolların bahalaşması və ucuzlaşması hökumətin istəyinə bağlıdır”